مهریه یا همان صداق مالی است که شوهر به مناسبت عقد ملزم به پرداخت آن به همسرش می شود. البته عقد ازدواج بدون تعیین صداق باطل نخواهد بود و شما می توانید بعد از عقد نیز مهر تعیین نمایید. در صورتی که مهریه به دلیل غیر مشروع بودن یا کلی بودن یا غیر قانونی بودن باطل گردد، عقد نکاح همچنان صحیح خواهد بود.
ما در مقاله ی زیر به بررسی انواع مهریه و قوانین موجود برای دریافت صداق می پردازیم.
انواع مهریه
مهریه ای که قبل از عقد ازدواج یا در زمان عقد تعیین گردد به آن مهرالمسمی گویند. اما به مهریه ای که در زمان عقد تعیین نشده و پس از ازدواج تعیین گردد، به آن مهرالمتعه گویند.
چنانچه شوهر همسر خویش را قبل از روابط زناشویی طلاق دهد یا عقد باطل گردد زن طبق قانون مستحق مهرالمتعه می شود. یعنی در پرداخت مهریه اش به وضعیت مالی و توانایی زوج در دادن مهریه توجه می گردد.
اما اگر طلاق بعد از عمل زناشویی واقع گردد، زن به میزان مهریه ی زنان همسان خود، مستحق دریافت صداق خواهد بود. به این نوع صداق مهر المثل می گویند. در تعیین میزان این نوع از صداق به تحصیلات زن، شغل زن، زیبایی و سن زن، زندگی سابق زوجه و وضعیت کلی او توجه می شود.
صداق چه چیزی می تواند باشد
برخی از افراد تصور می کنند که صداق فقط می تواند سکه ی طلا باشد. از لحاظ قانون، هر آنچه که مالیت دارد و قابلیت تملک نیز داشته باشد می تواند به عنوان صداق قرار بگیرد. منزل، سرقفلی مغازه، حق کسب، انجام کارهایی مثل تعلیم هنر یا یک مهارت خاص همگی می توانند جزء صداق قرار بگیرند و از این بابت هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد.
عندالاستطاعه و عندالمطالبه چیست؟
در رابطه با تفاوت عندالاستطاعه و عندالمطالبه باید گفت که اگر در زمان تعیین مهریه، اشاره ای به نوع آن نگردد، اصل بر عندالمطالبه بودن صداق است. امروزه طبق بخشنامه سازمان ثبت اسناد، تمامی دفاتر ثبت ملزم به ثبت نوع صداق و ثبت نمودن آن در دفاترشان هستند.
مهریه عندالمطالبه یعنی این که زن هر زمان که مهریه اش را طلب نماید، شوهر بایستی مهریه اش را پرداخت نماید. اما مهریه عند الاستطاعه بدان معناست که هر زمان که مرد توانایی پرداخت آن را داشته باشد وصول خواهد شد؛ حتی اگر زن مهریه اش را مطالبه نماید.
به مهریه ای که پیامبر برای همسران خود و یا حضرت زهرا مقرر می کرد مهر السنه می گویند. در زمان پیامبر مقدار این مهر 500 درهم نقره بوده که اگر بخواهیم آن را به نرخ امروزی حساب کنیم معادل هشتاد میلیون تومان است.
برخی می پرسند که بهترین میزان برای صداق چقدر است؟ در جواب این سوال باید گفت که اگر مهریه ی زنی مساوی یا کمتر از 110 سکه بوده و مرد این میزان صداق را به صورت کامل پرداخت ننماید، راهی زندان می گردد. اما اگر مهریه ی زن بیشتر از 110 سکه بوده و مرد 110 سکه ی آن را پرداخت نماید، دیگر زندانی نمی شود. در این مواقع دادگاه طبق وضعیت مالی مرد تصمیم گیری می نماید.
چه چیزی می تواند جایگزین صداق سنگین باشد؟
طبق تحقیقات انجام شده، مهریه ی سنگین تضمینی برای ادامه ی زندگی نیست و حتی دریافت بیشتر از 110 سکه بسیار دشوار می باشد. بنابراین به جای قراردادن مهریه ی سنگین می توانید از راهکارهای زیر استفاده نمایید:
- در مراسم خواستگاری با توجه به معیارهای ازدواج، شناخت مناسبی بدست آورید و بعد از شناخت کامل پاسخ مثبت بدهید.
- برای رفع دغدغه های ناشی از زمان عقد، می توانید از شروطی که به عنوان شروط ضمن عقد از آن یاد می شود استفاده نمایید. این شروط، منطقی تر و محکمه پسندتر از مهریه های بالاست. به عنوان مثال می توانید در هنگام عقد شرط نمایید که اگر شوهر سوء رفتار خاصی را از خود نشان داده یا برای مدتی غائب گردد، زن می تواند طلاق بگیرد.
برخی از پیامدهای ناشی از صداق سنگین عبارت است از:
- افزایش سن ازدواج: طبق تحقیقات صورت گرفته، جوانان مهریه های سنگین ازدواج را عاملی برای فرار از ازدواج می دانند.
- تحمل اجباری زندگی: بعضا دیده شده است که در بعضی از خانواده ها علی رغم میل باطنی زن و مرد، زندگی به حالت تصنعی ادامه پیدا می کند و این یک از پیامدهای منفی مهریه ی سنگین است. مرد توان پرداخت صداق زن را ندارد ولی زن بر دریافت صداق اصرار می ورزد. مهریه های سنگین، مرد را مجبور می سازد که به شکلی بی روح به زندگی جهنمی اش ادامه داده یا در صورت میل به طلاق چنان جو را بر زن سخت می کند که زن مهریه اش را بخشیده تا خود را از این زندان نجات دهد.
- بدهکاری مرد نسبت به زن: یکی دیگر از پیامدهای مهریه های سنگین بدهکاری مرد نسبت به زن است که تنها به این دنیا مربوط نمی شود. چرا که عواقب آخرتی و معنوی به دنبال داشته و چنانچه در طول زندگی مشترک پرداخت نگردد، مثل سایر دیون یا حتی بدتر در آن دنیا بازخواست خواهد شد.
- احتمال سوداگری: بعضی دختران با وضع مهریه های سنگین بعد از چندین ازدواج و طلاق به ثروت های غیر منتظره ای دست می یابند.
- ایجاد دشمنی و خصومت: دشمنی ها بر سر مهریه نتیجه ی شوم داشته و به جای ایجاد محبت و دوستی، عداوت و دشمنی می آفریند. امام علی( ع) نیز در این باره می فرمایند: مهریه ها را زیاد نگیرید چرا که مایه ی دشمنی و عداوت است.
عقد موقت
هم در شرع و هم در قانون ما، عقد موقت وجود دارد. در این گونه ازدواج هم، پرداخت و دریافت مهریه قوانینی دارد که در برخی موارد باعث دعوای زوجین می شود. در این نوع ازدواج زن می تواند صداق اش را طبق “مدت معلوم” و “مهرالمعلوم” طلب نماید.
در ازدواج دائم زن نسبت به نفقه حق دارد. اما در ازدواج موقت زن حقه نفقه نداشته مگر در حالتی که در صیغه نامه ی وی شرط شده باشد.
صداق جزء طلب هایی است که نسبت به طلب های دیگر ارجحیت دارد. یعنی اگر فرد دیگری نیز از شوهر طلب داشته باشد، طلب خانم نسبت به طلب وی ارجحیت دارد.3
صداق به تمکین نکردن ربطی ندارد
باید بدانید که قوانین مهریه ربطی به تمکین نداشته و مرد نمی تواند مهریه ی زن را ندهد، به بهانه ی اینکه زن خانه را ترک کرده است.
این در حالی است که این امر در رابطه با نفقه صادق است. چنانچه زنی منزل شوهرش را بدون اطلاع وی ترک نماید، عدم تمکین نموده و زوج می تواند با پر نمودن استشهادیه ای از همسایه ها که تنها تایید دو یا سه نفر کافی است، موضوع را ثابت نماید.
در این گونه مواقع در صورتی که زن ثابت کند که مرد او را از منزل بیرون کرده است، نفقه به وی تعلق می گیرد. در غیر این صورت حق نفقه از سوی دادگاه رد می گردد.
وضعیت مهریه در صورتی که همسر فوت نماید به چه صورت است؟
در صورت فوت زوج، باز هم امکان مطالبه ی صداق وجود دارد و زن می تواند از ما ترک وی مهریه اش را مطالبه نماید.
در صورت فوت زوجه، مهریه نیز همانند اموال دیگر به وراث منتقل خواهد شد. وراث زوجه می توانند مهریه ی زوجه متوفی را به نسبت سهم الارثشان مطالبه نمایند. در این مواقع وراث باید عقدنامه ی زوجه و همچنین گواهی حصر وراثت را پیوست دادخواستشان نمایند.
برای دریافت مهریه بایستی به کجا مراجعه نمود؟
خانم هایی که می خواهند مهریه ی خویش را طلب کنند بایستی به دو مکان مراجعه نموده و پیگیر حقشان باشند. این دو مکان عبارتند از:
- اجرای احکام
- اداره ی ثبت
پس از شکایت زن از شوهر از بابت صداق، دادگاهی به منظور رسیدگی به این امر دایر می شود. چنانچه مرد مالی نداشته باشد، دادگاه حکمی را بر مبنای پرداخت صداق برای مرد صادر می نماید. حتی اگر مرد پس از صدور حکم دادگاه مالی را بدست بیاورد به نفع مهریه ی زن ضبط خواهد شد. اجرای احکام بخشی است که مسئول رسیدگی به این موضوع است. زن با مراجعه نمودن به بخش اجرای احکام، درخواست اجرای حکم می نماید.
حالت دوم هنگامی است که زوج مال پرداخت مهریه ی زن را دارد. در این زمان زوجه بایستی با در دست داشتن سند ازدواج به اداره ی ثبت مراجعه نماید. اداره ی ثبت نیز پس از این شکایت، طی نامه ای به زوج اطلاع رسانی می کند که بایستی مهریه ی زن را بپردازد، والا اموال وی توقیف می گردد. همچنین زن می تواند از این طریق حکم ممنوع الخروجی مرد را بگیرد و تا زمانی که حسابش تسویه نشده این حکم را نزد خویش نگه دارد.
غالبا درخواست مهریه از طریق دادگاه 5 الی 6 ماه به طول می انجامد. این درحالی است که از طریق اداره ی ثبت 15 روز بیشتر طول نمی کشد.