انحصار وراثت موضوعی است که برای تعیین کردن میراث هر کس بعد از فوت، نخست بایستی مشخص شود. گواهی انحصار وراثت یک گواهی است که به وسیله ی شورای حل اختلاف محل اقامتگاه فرد متوفی صادر می گردد. در این گواهی، میزان سهم الارث هر یک از وراث مشخص می گردد. ما در مقاله ی زیر به بررسی گواهی انحصار وراثت می پردازیم.
ارث
ارث به معنی انتقال دارایی متوفی به وراث اوست. در حقیقت ارث به چیزی می گویند که قابل انتقال باشد اعم از حقوق مادی مثل وجه نقد یا غیر مادی مثل حق قصاص. هنگام انحصار وراثت نحوه ی محاسبه ی ارث بر اساس طبقه ی وراث بوده و با وجود دسته ی اول، ارث به دسته ی بعدی نمی رسد.
طبق قانون وراث به سه دسته ی زیر تقسیم می شوند:
- وراث دسته ی اول
- درجه ی 1: مادر، پدر، فرزندان
- درجه ی 2: نوه های متوفی
- وراث دسته ی دوم
- درجه ی 1: اجداد، برادر، خواهر
- درجه ی 2: فرزندان برادر و خواهر و مادرها و پدرهای مادربزرگ ها و پدربزرگ ها
- وراث دسته ی سوم
- درجه ی 1: خاله، دایی، عمو و عمه
- درجه ی 2: فرزندان آن ها
میزان سهم الارث زوجین
سهم الارث زن: برای انحصار وراثت چنانچه متوفی فرزند داشته باشد، سهم الارث زن یک هشتم و در صورتی که وی فرزندی نداشته باشد به میزان یک چهرم اموال است. گفتنی است قبل از تقسیم اموال، بایستی مهریه ی زن داده شود. چرا که مهریه، دین متوفی به حساب آمده و زن به غیر از سهم الارث خویش می تواند مهریه اش را هم طلب نماید.
سهم الارث مرد: چنانچه متوفی فرزندی داشته باشد، به میزان یک چهارم اموال و در صورتی که وی فرزندی نداشته باشد به میزان یک دوم اموال است.
میزان سهم الارث پدر و مادر
- سهم الارث پدر: برای انحصار وراثت چنانچه متوفی فرزندی داشته باشد به میزان یک ششم اموال است.
- سهم الارث مادر: چنانچه متوفی فرزندی و یا برادر و خواهری داشته باشد، به میزان یک ششم اموال است و در صورتی که وی خواهر و برادر یا فرزندی نداشته باشد، به میزان یک سوم اموال است.
میزان سهم الارث فرزندان
چنانچه متوفی مادر و پدر نداشته باشد، سهم الارث پسر و دختر متوفی به صورت زیر می باشد:
- برای انحصار وراثت چنانچه متوفی تنها 1 فرزند داشته باشد، همه ی ارث او به همین فرزند می رسد.
- حال اگر متوفی بیشتر از 1 فرزند داشته باشد و همه فرزندان او دختر یا پسر باشند، ارث به صورت مساوی میان آن ها تقسیم می گردد ولی اگر متوفی چند دختر و پسر داشته باشد، سهم الارث پسر 2 برابر دختر است.
میزان سهم الارث برادر و خواهر
- سهم الارث خواهر: برای انحصار وراثت چنانچه متوفی 1 خواهر داشته باشد به میزان یک دوم و در صورتی که بیشتر از 1 خواهر داشته باشد، به میزان دو سوم خواهد بود.
- سهم الارث برادر و خواهر: چنانچه متوفی 1 خواهر یا 1 برادر داشته باشد، به میزان یک ششم اموال و در صورتی که خواهر و برادرهای متوفی بیشتر از 1 نفر باشد، به میزان یک سوم اموال خواهد بود.
برای درخواست کردن گواهی انحصار وراثت به چه مدارکی نیاز است؟
مدارکی که برای درخواست کردن گواهی انحصار وراثت نیاز است عبارتند از:
- گواهی فوت متوفی
- شناسنامه ی متوفی
- استشهادیه ی محضری
- شناسنامه ی وراث
- عقدنامه
- ارائه ی وصیت نامه (در صورت بودن وصیت نامه)
چگونه انحصار وراثت بگیریم؟
برای گرفتن انحصار وراثت بایستی ابتدا به شورای حل اختلاف رفت و فرم مربوط به آن را دریافت نمود. سپس در فرم مشخصات همه ی وراث و نسبت آن ها با متوفی نوشته می شود. سپس برای تهیه ی استشهادیه بایستی این فرم پر شده را به همراه اصل و رونوشت شناسنامه و کارت ملی متوفی به دفتر اسناد رسمی تحویل داد.
در این دفتر، استشهادیه ای تنظیم شده و دو شاهد، آن را امضاء کرده و شهادتی می دهند، مبنی بر این که این شخص در فلان زمان فوت شده است. از طرف دیگر، وراث از زمان فوت تا 6 ماه وقت دارند که برای دریافت اظهارنامه ی مالیاتی اقدام نمایند.
گفتنی است اظهارنامه ی مالیاتی شامل بهای اموال در هنگام فوت، بدهی ها و مطالبات وی و لیست اموال متوفی است. پس از تهیه ی این اظهارنامه شما بایستی از اداره ی مالیات رسیدی دریافت نمایید.
سپس شما باید با ارائه ی رسید مالیاتی، فرم انحصار وراثت، کپی برابر با اصل ازدواج، گواهی فوت، کپی برابر با اصل عقدنامه و کپی برابر با اصل شناسنامه ی متوفی و وراث به همراه دادخواستی مبنی بر صدور گواهی انحصار وراثت به شورای حل اختلاف، گواهی انحصار وراثت دریافت نمود.