محاسبه سهم الارث

محاسبه سهم الارث مبحثی است که در این مقاله قصد بررسی آن را داریم.

دشواری های محاسبه ی ارث از جمله مشکل ترین محاسبات حقوقی است، به طوری که در زمان تدریس حقوق ارث، نحوه ی تقسیم ترکه، یکی از اصلی ترین دغدغه های اساتید است.

ارث به تمامی اموال، بدهی ها و حقوق افراد بعد از مرگ می گویند که به فرد یا افراد دیگری انتقال می یابد. گفتنی است چگونگی انتقال این بدهی ها، اموال، حقوق و وظایف را قانون تعیین نموده است.

طبقات ارث

برای این که از نحوه ی میزان ارث آگاه بشویم، بایستی نسبت به درجات و طبقه بندی شخص متوفی آگاهی داشته باشیم. افرادی که با نسب، ارث می برند، 3 طبقه یا دسته هستند که هر یک 2 درجه یا طبقه دارند. فرزندانی که با متوفی نسبت نزدیک دارند و زوج یا زوجه ای که با متوفی نسبت سببی دارد. با توجه به این که افراد در چه طبقه ای قرار دارند، سهم الارث تعیین می گردد. سه دسته مختلف افراد بر حسب نزدیکی نسبی عبارتست از:

• پدر، مادر و فرزندان
• اجداد، برادر، خواهر و فرزندانشان
• عمو، عمه، دایی و خاله

نحوه محاسبه ی سهم الارث

سهم الارث زوجه، چنانچه متوفی فرزند داشته باشد، یک هشتم و اگر فرزندی نداشته باشد، یک چهارم است. سهم الارث زوج، چنانچه متوفی فرزندی داشته باشد، یک چهارم و اگر فرزندی نداشته باشد، یک دوم است.

سهم مادر متوفی، چنانچه متوفی خواهر، برادر یا فرزند باشد، یک ششم و اگر فرزند، خواهر یا برادری نداشته باشد، یک سوم است.

سهم پدر متوفی، چنانچه متوفی فرزندی داشته باشد، یک ششم است.

سهم دختر متوفی، چنانچه متوفی پسری نداشته باشد، یک دوم واحد است.

سهم خواهر، چنانچه برادر یا جد پدری نباشد، یک دوم واحد است.

در قانون، به اشخاصی که سهم الارثشان مشخص شده است، فرض بر و افرادی که سهم الارثشان تعیین نشده است، صاحبان قرابت گویند. در هنگام تقسیم ارث، نخست ارث فرض برها تعیین و بعد مابقی به قرابت بین افراد تقسیم می گردد.

پس از تقسیم ارث، ممکن است ترکه کم یا زیاد بشود، یعنی زمانی که ترکه را بین فرض برها تقسیم می نماییم، زیادی ترکه به زوجه رد نمی گردد، مگر در حالتی که وراث فقط یک نفر باشد.

طبق قانون، چنانچه متوفی پدر و مادری نداشته باشد و 1 یا چند اولاد داشته باشد، طبق زیر، تقسیم می گردد:

چنانچه متوفی فقط یک فرزند داشته باشد، همه ی ترکه به وی می رسد.

چنانچه متوفی، چند اولاد داشته باشد، ولی همه دختر یا همه پسر، همه ی ترکه به صورت مساوی میان آن ها تقسیم می گردد.

چنانچه متوفی چند فرزند دختر و پسر داشته باشد، پسرها 2 برابر دخترها ارث می برند.

آیا زن از تمام اموال شوهرش ارث می برد؟

در جواب این سوال بایستی گفت: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، زن تنها از اموال منقول شوهر ارث می برد و در دیگر اموال ( زمین و ساختمان) سهمی نداشت و به او ارثی نمی رسید. ولی حدود 70 سال بعد، مجلس این ماده را اصلاح نمود و طبق آن زن از اموال غیر منقول همسرش مثل زمین، عرصه و اعیان هم ارث می برد.

چند نکته

هرگاه فرد متوفی، خواهر، برادر داشته باشد، دو ثلث آن به فردی می رسد که از سمت پدر قرابت دارند و همچنین سهم پسرها دو برابر دخترها و یک ثلث آن نیز به افرادی می رسد که از سمت مادری نسبت دارند.

زن در صورتی که شوهرش فرزند داشته باشد، یک هشتم از اموال و همچنین یک هشتم از اموال غیر منقول را به ارث می برد.

همچنین زن در صورتی که شوهرش فرزندی نداشته باشد، یک چهارم از اموال منقول و همچنین یک هشتم از اموال غیر منقول را به ارث می برد.

گفتنی است چنانچه مرد چند همسر داشته باشد ولی فرزندی نداشته باشد، ربع مال به همسران وی می رسد و در صورت فرزند دار بودن ثمن ترکه به زوجه می رسد.